Το χαμόγελο της Βεατρίκης

Φλωρεντία, 1293

 

 

 

Henry Holiday - Dante e Beatrice

Η κίνηση της φλόγας, του θύμισε τον τρόπο που ανέμιζαν τα καστανοκόκκινα μαλλιά της, στο ανοιξιάτικο αεράκι.

'Ηταν Πρωτομαγιά του 1274, όταν την είδε για πρώτη φορά – χαραγμένη βαθιά στη θύμησή του, η πρώτη συνάντηση. Εκείνος ήταν εννέα ετών κι η Βεατρίκη, οκτώ.

Δεν ξαναβρέθηκαν, παρά μονάχα μετά από εννέα χρόνια, όταν ο Δάντης ήταν πια δεκαοκτώ.

Τη συνάντησε στο γεφύρι, πάνω από τον 'Αρνο, καθώς προχωρούσε με δυο φίλες της προς το εκκλησάκι της Santa Margherita, για να προσευχηθεί.

Φορούσε μια φαρδιά, χρυσοκίτρινη πουκαμίσα και τα λαμπερά μαλλιά της, πλεγμένα σε χαμηλό κότσο, αναδείκνυαν την αγαλμάτινη επιδερμίδα του λαιμού της.

Ο 'Αρνος έκλεβε φως από τη λάμψη της και κόμπαζε διαρρέοντας την πόλη.

Η Βεατρίκη, καθώς περνούσε από δίπλα του, ένιωσε το διαπεραστικό του βλέμμα, έστρεψε το κεφάλι της προς αυτόν και τον χαιρέτησε. Είχαν περάσει χρόνια, αλλά τον θυμήθηκε.

Δεν ήταν μόνο το εξωτερικό κάλλος της, που αιχμαλώτιζε τις ματιές των περαστικών.

'Ηταν ο τρόπος που ακουμπούσε αβίαστα το βελούδινο βλέμμα της σε οτιδήποτε βρισκόταν γύρω της.

'Ηταν οι κινήσεις των δάχτυλών της ανάμεσα στα απεριποίητα τσουλούφια των μικρών παιδιών.

'Ηταν η ομορφιά της ψυχής της, που μεταμόρφωνε το 'άσχημο' σε 'όμορφο'.

'Ηταν ο τρόπος που σάλευε τα χείλη της λέγοντας ‘καλημέρα’.

Αυτό το σάλεμα των χειλιών, αλυσοδέθηκε για πάντα στην ψυχή του Δάντη...

Ποτέ δεν υπήρξε σαρκικός πόθος.  

Η ευγένεια της ψυχής της, τον είχε κατατροπώσει.

Τόσα χρόνια είχαν περάσει από τότε που η Βεατρίκη τον χαιρέτησε χαμογελώντας, αλλά η έντονη θύμηση εκείνης της στιγμής, ξεγελούσε τον αδυσώπητο χρόνο.

Κλεισμένος, μέρες, στην κάμαρή του και έχοντας για συντροφιά τη φλόγα ενός κεριού, δάμαζε τη θλίψη του για τον αναπάντεχο θάνατό της, στα 24 χρόνια της.

'Αρχισε να της συνθέτει σονέτα, δίχως σταματημό. Να την ξαναφέρει με κάποιο τρόπο ξανά στη ζωή, να την κάνει να περιφέρεται άμορφη κι αόρατη μέσα στις λέξεις.

Στα δάχτυλά του, κυλούσε άφθονο το μελάνι. Μια αλλόκοτη βιασύνη τον είχε συνεπάρει λες και επρόκειτο να τη συναντήσει ξανά στο γεφύρι και να της τα δώσει.

Οι λέξεις ξεγλιστρούσαν αθόρυβα από μέσα του σαν χιονονιφάδες σε κεραμίδια.

Τρύπωναν στην κάμαρή του και γίνονταν σονέτα, λίγο πριν τα κάψει η φλόγα.

«Vita Nuova» θα ονόμαζε τη συλλογή των σονέτων της. Μια «Νέα Ζωή» για την αγαπημένη του Βεατρίκη, ήταν ο ιδανικός τίτλος.

 

Το κερί είχε αρχίσει να λιώνει πια, αλλά αντιστεκόταν όσο μπορούσε για να μην κακοκαρδίσει τον ποιητή.

Στο ημίφως και στην απόλυτη ησυχία της κάμαρης, ακούστηκε ένας μικρός θόρυβος. Γύρισε προς το παράθυρο και πρόσεξε ότι το ένα παραθυρόφυλλο είχε ανοίξει από τον αέρα. Στο πρεβάζι, διέκρινε ένα κομμένο λουλούδι. Σαν εκείνο που κρατούσε η Βεατρίκη, τη δεύτερη φορά που την είδε.

Η φλόγα του κεριού δυνάμωσε...

 

 

Στης αγαπημένης μου, τα μάτια, φωλιάζει Αγάπη – Vita Nuova (κεφ. ΧΧΙ)

 

Στης αγαπημένης μου, τα μάτια, φωλιάζει Αγάπη,

όπου κι αν στρέψει το βλέμμα της, ευγένεια σκορπίζει˙

όπου κι αν διαβεί, όλοι γυρνούν και τη θαυμάζουν

και την καρδιά εκείνου που θα χαιρετήσει,

θα την κάνει να φτερουγίζει,

τόσο που, σκυφτός κι άχρωμος
θα αναστενάξει για κάθε του ψεγάδι.
Οργή κι υπεροψία, μπροστά της, εξαφανίζονται.
Γυναίκες, να την τιμήσουμε, βοηθήστε με.
Τρυφερότητα, ταπεινές σκέψεις
γεννιούνται στην καρδιά εκείνου που θα την ακούσει να μιλάει
κι όποιος πρώτος την αντικρίσει, μακάριος θα είναι.
Λόγια δεν υπάρχουν, ούτε μνήμη σθεναρή
για το χαμόγελό της,
θαύμα πρωτόγνωρο και με ευγένεια, γεμάτο.

 

Ne li occhi porta la mia donna Amore – Vita Nuova (cap. XXI)

Ne li occhi porta la mia donna Amore,
per che si fa gentil ciò ch’ella mira;
ov’ella passa, ogn’om ver lei si gira,
e cui saluta fa tremar lo core,

sì che, bassando il viso, tutto smore,
e d’ogni suo difetto allor sospira:
fugge dinanzi a lei superbia ed ira.
Aiutatemi, donne, farle onore.

Ogne dolcezza, ogne pensero umile
nasce nel core a chi parlar la sente,
ond’è laudato chi prima la vide.

Quel ch’ella par quando un poco sorride,
non si pò dicer né tenere a mente,
sì è novo miracolo e gentile.

 

 

Κάποτε στο Trastevere

 

 

Εκείνο το φθινόπωρο, κρυμμένο στα στενά, μεσαιωνικά δρομάκια του Τραστέβερε, δεν έλεγε να ξεμυτίσει.

Το χαρακτηριστικό χρώμα των σπιτιών, ξεγελούσε τους περαστικούς, κάνοντάς τους να πιστεύουν πως ο ήλιος έδυε ακατάπαυστα στην όμορφη γειτονιά της Ρώμης.

Οι αχτίδες του καυτού ήλιου, τρύπωναν στα φρεσκοαπλωμένα ρούχα και έβρισκαν σθεναρή αντίσταση στους κισσούς και στα λουλούδια, που λικνίζονταν σαν μπαλαρίνες από τον έναν τοίχο στον άλλον.

Η Νάντια έβγαλε τη ζακέτα που είχε ρίξει πάνω της το πρωί και μάζεψε τα μαλλιά της ψηλά, στερεώνοντάς τα με ένα μολύβι. Είχε ιδρώσει.

Τόσα χρόνια να ταξιδεύει στην Ιταλία και να μην την έχουν οδηγήσει ποτέ τα βήματά της σ’αυτήν τη γραφική συνοικία...

‘Εβγαλε το χάρτη από το σακίδιό της και αφού άφησε πίσω της την πολύβουη Viale di Trastevere, βρέθηκε να περπατάει στο γραφικό δρομάκι της Via della Lungaretta. Το βλέμμα της άρχισε να περιπλανιέται αχόρταγα στα ανθισμένα μπαλκόνια των σπιτιών και στα όμορφα ταβερνάκια που συναντούσε σε κάθε γωνιά.

Δεν ήξερε αν έπρεπε να βγάλει τη φωτογραφική μηχανή ή τα πινέλα της. Αλλά και πάλι... Τι να πρωτοφωτογραφίσει και τι να πρωτοζωγραφίσει. Σε κάθε της βήμα, άλλος πίνακας ζωγραφικής, άλλο σκηνικό.

Γλαστράκια με κυκλάμινα στα μικρά μπαλκονάκια. Μπιγόνιες, βερόνικες και μποκαμβίλιες έξω από κάθε πόρτα. Με λίγη φαντασία, έπαιρναν το σχήμα ανθρώπινων χεριών, που καλωσόριζαν τον επισκέπτη.

Τα φαναράκια στους τοίχους, διαδέχονταν το ένα το άλλο σαν επόμενες ζωές, σαν δεύτερες ευκαιρίες. Κρίμα που δε θα έμενε μέχρι το βράδυ για να τα δει να φωτίζουν σαν ψυχές.

Παραθυρόφυλλα μισάνοιχτα, κλειστά και ορθάνοιχτα, να σε κάνουν να θέλεις να σταθείς από μέσα, για να δεις τη ζωή μέσα από αυτά.

Πώς να φαίνεται η Νάντια από ψηλά; Μια αλλοπαρμένη τουρίστρια που περπατάει κοιτάζοντας προς τα πάνω και σκοντάφτοντας χαμηλά; ‘Η μια γυναίκα που δεν ξέρει ακόμα πού θα τη βγάλουν και σήμερα τα βήματά της; Αυτή η πόλη τη μαγεύει και την οδηγεί.

‘Οποιος, λοιπόν, την κοιτάζει από ψηλά, δε θα βλέπει τα αόρατα νήματα από πάνω της, να την κατευθύνουν...

Φτάνοντας στην Piazza di Santa Maria και στο ωραίο συντριβάνι στο κέντρο της πλατείας, κάνει μια στάση στο μπαρ δίπλα στο φαρμακείο και παίρνει έναν εσπρέσο. Στα σκαλιά γύρω από το συντριβάνι, έχει καθίσει πολύς κόσμος και απολαμβάνει έναν μουσικό που παίζει ακορντεόν. Οι λιγότερο ντροπαλοί χορεύουν.

Η Νάντια βγάζει τα σύνεργα της ζωγραφικής από το σακίδιό της και κάθεται απέναντι από την εκκλησία της Santa Maria.

Δεν περνάνε δέκα λεπτά και ένας περίεργος τύπος με ασυνήθιστα ρούχα, πλησιάζει στο καβαλέτο της και την επιπλήττει με περισσό θράσος για τις «βιαστικές πινελιές» της.

«Να πας στη Villa Farnesina, στη Στοά του ‘Ερωτα και της Ψυχής, για να καταλάβεις τι σημαίνει ζωγραφική...» της λέει σχεδόν στο αυτί, ο μυστηριώδης περαστικός και φεύγει από κοντά της.

Η αποκαρδιωμένη ζωγράφος δεν καταφέρνει να ψελλίσει λέξη και μαζεύει ντροπιασμένη το «έργο» της.

«Είχε δίκιο» είπε από μέσα της. «Η ζωγραφική δε θέλει βιασύνη».

Φορτώνει το σακίδιο στην πλάτη της και κατευθύνεται προς τη Villa Farnesina. Θα πήγαινε ούτως ή άλλως, αλλά ο μυστηριώδης περαστικός τη δελέασε περισσότερο.

 

 

Περνώντας έξω από το πανεπιστήμιο John Cabot, παρατηρεί ένα όμορφο βεραντάκι με μεγάλες ομπρέλες και σκέφτεται πόσο τυχεροί είναι οι φοιτητές που θα έχουν την ευκαιρία να διαβάζουν και να κάνουν τις εργασίες τους εκεί...

Βγάζει μια φωτογραφία και σε λίγα μέτρα φτάνει στην είσοδο της Villa Farnesina. Της φάνηκε πως είδε μέσα στον κήπο τον περαστικό με τα ασυνήθιστα ρούχα, αλλά δεν έδωσε και ιδιαίτερη σημασία.

‘Εβγαλε το εισιτήριό της και πέρασε στη μεγαλόπρεπη Αίθουσα της Γαλάτειας. Τα χρώματα στην οροφή και στους τοίχους της αίθουσας, την έκαναν να ντραπεί, που είχε πινέλα μέσα στο σακίδιό της...

‘Εμεινε εκεί σιωπηλή να τα χαζεύει και μετά προχώρησε στη Στοά του ‘Ερωτα και της Ψυχής. Σ’εκείνον τον χώρο, που είχε διακοσμήσει με τις ζωγραφιές του, ο Ραφαήλ και οι μαθητές του, η Νάντια σκέφτηκε ότι έπρεπε να πετάξει τα πινέλα της. Ναι, είχε δίκιο ο περαστικός. Η ζωγραφική δε θέλει βιασύνη. Εκείνη, όμως, βιαζόταν πάντα. Σε όλα.

«Είχα δίκιο, λοιπόν;» άκουσε μια οικεία φωνή μέσα στο αυτί της.

Γύρισε ξαφνιασμένη και είδε πάλι εκείνον τον τύπο.

«Μα με ακολουθείτε;» τον ρώτησε κάπως ενοχλημένη η Νάντια.

«Όχι, εσύ θα με ακολουθήσεις, αλλά μόνο αν δε βιάζεσαι. Τα πινέλα σου να μην τα πετάξεις. Να μη βιάζεσαι! ‘Αστα να σε «πετάξουν» αυτά. Θα τα καταφέρεις, αν έχεις υπομονή» της είπε.

«Μα ποιος είστε και μου τα λέτε όλα αυτά; Πώς σας λένε;» τον ρώτησε η Νάντια.

«Με φωνάζουν Ραφαέλο...» της απάντησε ο μυστηριώδης περαστικός.

 

 

 

Στοά του 'Ερωτα και της Ψυχής

Αίθουσα της Γαλάτειας

 

 

Francesca και Paolo - Το τραγικό τέλος ενός έρωτα

Emilia – Romagna, 13^ος αιώνας

Στο κάστρο του Polenta, στα περίχωρα του Bertinoro, κατέφθαναν κάθε τόσο ιππότες∙ όχι μόνο για να αναμετρηθούν μεταξύ τους σε αγώνες, αλλά για να θαυμάσουν από κοντά το κάλλος της Francesca, της κόρης του Guido da Polenta, του καστελάνου.

Η όμορφη κοπέλα, γεννημένη γύρω στο 1260 και μεγαλωμένη με αυστηρές αρχές, μέσα στο κάστρο του πατέρα της, ασφυκτιούσε με όλους τους κανόνες στους οποίους έπρεπε να υπακούει καθημερινά.

Ο Guido da Polenta, είχε καταφέρει να επεκτείνει την κυριαρχία του σε όλη τη Ravenna και σ’αυτό, τον είχε βοηθήσει αρκετά ο άρχοντας του Rimini, ο Malatesta. Οι έριδες είχαν από χρόνια κωπάσει κι ο καστελάνος αισθανόταν πως έπρεπε με κάποιο τρόπο να επιδείξει ευγνωμοσύνη στην οικογένεια των Malatesta.

Η δεκαπεντάχρονη, τότε, Francesca, φάνταζε ο ιδανικότερος άνθρωπος για τα σχέδιά του. Θα πάντρευε την κόρη του με τον γιο του Malatesta, τον Gianciotto Malatesta. Θα ησύχαζε κιόλας, διότι με αυτήν την ένωση των δύο οικογενειών, οι διαμάχες και οι βεντέτες δε θα αναδύονταν ποτέ ξανά. Ήταν ο τέλειος τρόπος για να εδραιωθεί ειρήνη και παντοτινή συμφιλίωση ανάμεσά τους.
Ο Gianciotto, όμως, ήταν δύσμορφος και σκληρός άντρας για μια ευγενική κοπέλα σαν την Francesca. Ο πατέρας της, υποψιαζόταν πως θα αντιδρούσε και γι’αυτό, φρόντισε ώστε όλα να γίνουν με δόλιο τρόπο.
Θα της παρουσίαζε για μέλλοντα σύζυγο, τον Paolo Malatesta, τον όμορφο και ευγενικό αδερφό του Gianciotto. Ο «γάμος» θα γινόταν κανονικά με τον Paolo ως γαμπρό, αλλά στα έγγραφα, νόμιμος σύζυγος, θα φαινόταν ο Gianciotto.

Η μητέρα της Francesca, δε συμφωνούσε με αυτήν τη μηχανορραφία και προσπάθησε να μεταπείσει τον σύζυγό της. Μάταια όμως.

Ο γάμος έγινε το 1275 και η ανυποψίαστη κοπέλα έπεσε στην παγίδα του ίδιου του πατέρα της.

Castello di Gradara, 1289

O Gianciotto πηγαινοερχόταν στο Pesaro για τα καθήκοντά του εκεί ως δήμαρχος και η Francesca με τα δυο τους παιδιά, έμεναν στο κάστρο της κοντινής πόλης Gradara.

Όσο κι αν προσπαθούσε ο Gianciotto, όσα δώρα κι αν έφερνε στη σύζυγό του, δεν κατάφερνε, ούτε να την εντυπωσιάσει, ούτε να την κάνει να τον αγαπήσει. Η Francesca, φιλοξενούσε σε μια ήσυχη γωνιά του μυαλού της, τον Paolo, ο οποίος την επισκεπτόταν συχνά στο κάστρο και της διάβαζε ιστορίες των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης.

Ο έρωτας ανάμεσα στους δύο νέους, δεν άργησε να ανατείλει. Ο Paolo, κατέφθανε στο κάστρο κάποια πρωινά, λίγο πριν πάει να επιθεωρήσει τα κτήματά του, στη Gradara. Την έβρισκε πάντα στον κήπο, να μαζεύει λουλούδια  και να κάθεται σιωπηλή στα κιόσκια.

Ήταν τώρα μια εβδομάδα, που της διάβαζε τον έρωτα του ιππότη Λάνσελοτ για τη σύζυγο του βασιλιά Αρθούρου.

Οι συχνές επισκέψεις του Paolo, θορύβησαν έναν υπηρέτη του Gianciotto και γι’αυτό, έσπευσε να τον ενημερώσει.

Ένα πρωί, ο Gianciotto, προσποιήθηκε ότι θα έφευγε για δουλειές στο Pesaro για να διαπιστώσει τι ακριβώς γινόταν εν απουσία του. Κρύφτηκε, λοιπόν, στο κάστρο και περίμενε τον αδερφό του.

Η Francesca είχε μόλις ξυπνήσει και χτένιζε τα μαλλιά της στην κάμαρά της. Ο συνθηματικός χτύπος στην πόρτα, την έκανε να αναρριγήσει και να ρίξει μια τελευταία ματιά στον καθρέπτη. Ο Paolo μπήκε μέσα στο δωμάτιο με το βιβλίο στο χέρι. Της φίλησε το χέρι και κάθισε δίπλα της.

«Πες μου τη συνέχεια της ιστορίας» του είπε χαμηλόφωνα η Francesca.

Ο Paolo άνοιξε το βιβλίο στο σημείο που είχε βάλει τον σελιδοδείκτη και άρχισε να της διαβάζει.

Σε αρκετά σημεία της ανάγνωσης, οι ματιές τους χάνονταν η μία μέσα στην άλλη, ενώ οι ανάσες τους συναντιούνταν κλεφτά στον αέρα του δωματίου.

«Ο Λάνσελοτ» συνέχισε ο Paolo, «πλησίασε το πρόσωπο της Γκουίνιβερ και τη φίλησε με πάθος...».

Εκείνη τη στιγμή, σταμάτησε να κυλάει ο χρόνος και ο Paolo έγινε Λάνσελοτ και η Francesca πήρε τη θέση της Γκουίνιβερ. Για ελάχιστα δευτερόλεπτα, κατάφερε επιτέλους να ζήσει τον αληθινό έρωτα. Για ελάχιστα δευτερόλεπτα.

Η πόρτα του δωματίου άνοιξε απότομα και εμφανίστηκε η αγριεμένη θωριά του Gianciotto. Κρατούσε στα χέρια του ένα σπαθί. Ο Paolo πετάχτηκε όρθιος για να αμυνθεί και καθώς σηκώθηκε, πιάστηκε το ρούχο του σε ένα καρφί του κρεβατιού. Ο Gianciotto είχε ήδη σηκώσει το σπαθί στον αέρα και η Francesca, για να σώσει τον αγαπημένο της, μπήκε μπροστά του.

Τα δύο κορμιά σωριάστηκαν καταγής, διαπερασμένα από το σπαθί του Gianciotto.

H ιστορία που διαβάσατε είναι αληθινή και τα πρόσωπα, υπαρκτά. Ο Δάντης, αναφέρει την ιστορία των δύο ερωτευμένων, στο Πέμπτο Άσμα της Κόλασης, στη Θεία Κωμωδία.

Τον συνοδεύει, όπως πάντα, ο Βιργίλιος και στον δεύτερο κύκλο των αμαρτωλών, στον κύκλο των «λάγνων», συναντάει τις βασανισμένες ψυχές της Francesca και του Paolo, καταδικασμένες να περιστρέφονται δεμένες και να μαστιγώνονται ανελέητα από ανεμοστρόβιλο.
                                                                                                     

Ο Δάντης μιλάει στη Francesca και εκείνη του διηγείται τον καημό της.

Canto V - Inferno (Divina Commedia)

Άσμα Πέμπτο - Κόλαση (Θεία Κωμωδία)

(στίχοι: 118 - 142 )                                                                              

Ma dimmi: al tempo d’i dolci sospiri, a che e come concedette Amore che conosceste i dubbiosi disiri?». E quella a me: «Nessun maggior dolore che ricordarsi del tempo felice ne la miseria; e ciò sa ’l tuo dottore. Ma s’a conoscer la prima radice del nostro amor tu hai cotanto affetto, dirò come colui che piange e dice. Noi leggiavamo un giorno per diletto di Lancialotto come amor lo strinse; soli eravamo e sanza alcun sospetto. Per più fiate li occhi ci sospinse quella lettura, e scolorocci il viso; ma solo un punto fu quel che ci vinse. Quando leggemmo il disiato riso esser basciato da cotanto amante, questi, che mai da me non fia diviso, la bocca mi basciò tutto tremante. Galeotto fu ’l libro e chi lo scrisse: quel giorno più non vi leggemmo avante». Mentre che l’uno spirto questo disse, l’altro piangea; sì che di pietade io venni men così com’io morisse. E caddi come corpo morto cade.

(Μετάφραση)

Μα διηγήσου μου: τον καιρό των γλυκών αναστεναγμών,
ποια σημάδια σάς χάραξε η Αγάπη
κι αναγνωρίσατε τον πόθο τον αβέβαιο;
Κι εκείνη μου αποκρίθηκε: " Μεγαλύτερο άλγος
απ'των ευτυχισμένων ημερών, τη θύμηση,
δεν υπάρχει∙ κι αυτό, ο δάσκαλός σου,
καλά το ξέρει.
Μα αν της αγάπης μας, το πρωτότοκο ρίζωμα,
λαχταράς τόσο να μάθεις,
θα σου πω, κλαίγοντας και μιλώντας.
Πώς απ'τον έρωτα λαβώθηκε ο Λάνσελοτ,
διαβάζαμε, με τέρψη, μια μέρα∙
μονάχοι κι ανυποψίαστοι ήμασταν.
Πολλές ήσαν οι φορές, που, τις σελίδες περιδιαβαίνοντας,

αντάμωναν οι ματιές μας

κι απ'το πρόσωπο μίσευε το χρώμα∙

μα σε ένα μόνο σημείο, λυγίσαμε.

Όταν πια φτάσαμε στο ποθητό χαμόγελο,

που με τα χείλη ενός τέτοιου εραστή, έσμιξε,

ο Πάολο, που ποτέ δε με αποχωρίζεται,

το στόμα μου φίλησε, τρεμοσαλεύοντας.

"Γκαλεότο" λεγόταν το βιβλίο κι αυτός που το έγραψε:

κι από τη μέρα εκείνη, ποτέ πια δεν το διαβάσαμε ξανά".

καθώς τούτα έλεγε η μια ψυχή, η άλλη γοερά έκλαιγε∙

κι ήταν τόσος ο οίκτος γι'αυτό το κλάμα,

που από τη ζωή ένιωσα ότι έφευγα

κι όπως ένα σώμα άπνοο,

καταγής σωριάστηκα.

Σημείωση: Η μετάφραση που έκανα στους στίχους, δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να συγκριθεί με εκείνη του Νίκου Καζαντζάκη. Θα ήταν, άλλωστε, βλασφημία...
Οτιδήποτε, όμως, δημοσιεύεται σε αυτό το ιστολόγιο, προτιμώ να το μεταφράζω εγώ, διότι δε μου αρέσουν, γενικότερα, τα "έτοιμα".

Βόλτα στη Ρώμη

Διαδρομή πρώτη... θα ακολουθήσουν κι άλλες.

Καθώς περνάω από δίπλα του, απλώνω το χέρι  μου και χαϊδεύω απαλά τη χαίτη του. Για δευτερόλεπτα, χάνομαι στο ζεστό βλέμμα του αλόγου, ενώ αισθάνομαι ταυτόχρονα ένα σκούντηγμα στον ώμο: «Signora, ανέβα στην άμαξα να σε πάω βόλτα! Θα σου κάνω και καλή τιμή!», με αιφνιδίασε ο αμαξάς.

«No, grazie! Προτιμώ να περπατήσω», του απαντάω.

Πώς να αγαπήσει κανείς αυτήν την πόλη, αν δεν την αισθανθεί να καίγεται στα πέλματά του, πάνω στο πλακόστρωτο;

Η Ρώμη θέλει περπάτημα και...αθλητικά παπούτσια.

Χαιρετάω τον αμαξά και σκέφτομαι πως αν μου καλύψει κανείς τα μάτια με ένα μαντήλι και με αφήσει εδώ που βρίσκομαι τώρα, στην Piazza di Spagna, δεν πρόκειται να χαθώ.

Οι  μυρωδιές και οι ήχοι της πόλης θα με συντροφεύουν σαν πυξίδα, σε κάθε μου βήμα.

Αν είναι χειμώνας, η μυρωδιά από ψημένο κάστανο θα είναι η πρώτη «εισβολή» στην όσφρησή μου. Ναι, πάντα υπάρχει ένας καστανάς στην αρχή της Via dei Condotti.

«Mamma, mamma, voglio un gelato!» θα ξεφωνίσει δίπλα μου μια μικρούλα! Χειμώνα καλοκαίρι, οι Ιταλοί τρώνε παγωτά στους δρόμους.

Τα «ciao», τα «scusi» και τα «permesso», επαναλαμβάνονται σαν ηχώ και από τις συνομιλίες των Ιταλών στο κινητό, θέλοντας και μη, μαθαίνεις τα προσωπικά τους. (Και να μην κατέχεις την ιταλική, οι χειρονομίες και οι μορφασμοί θα σε κατατοπίσουν πλήρως!)

Συνεχίζοντας το περπάτημα, φτάνει στα ρουθούνια μου, μυρωδιά καφέ και στ’αυτιά μου, ήχος από πορσελάνινα φλιτζάνια.

Μα φυσικά...είμαι έξω από το Antico Caffè Greco. Θα κάνω μια στάση για έναν espresso και θα περάσω στη σάλα με το πιάνο και τα φθαρμένα, βελούδινα καναπεδάκια. Θα πιω τον καφέ μου παρέα με τα ανήσυχα πνεύματα των Όσκαρ Ουάιλντ, Γκαίτε, Σταντάλ και άλλων. Τακτικοί θαμώνες, εδώ, κάποτε...

Κοιτάζω το ρολόι. Θέλω να προλάβω το ηλιοβασίλεμα από το λόφο του Pincio. Έχω ακόμα χρόνο και να που λαχτάρησα ένα κομμάτι τάρτας με φρούτα του δάσους. Την είδα στη βιτρίνα, μπαίνοντας.

Βγαίνω από το ιστορικό Caffè και ο θόρυβος της άμαξας στο πλακόστρωτο με ειδοποιεί να κάνω στην άκρη.

"Borse! Occhiali!", φωνάζουν μέσα στ’αυτιά μου, πλανόδιοι πωλητές (οι λεγόμενοι vu’ cumprà) για να πουλήσουν την πραμάτεια τους.

Φτάνοντας στο ύψος της Via del Corso, βλέπω κόσμο να κατευθύνεται ρυθμικά προς την Piazza del Popolo, όπου τρεις καλλιτέχνες έχουν στήσει μια μικρή συναυλία.

Οι πρώτες νότες, με μεταφέρουν πίσω στα φοιτητικά μου χρόνια. Ο τραγουδιστής του συγκροτήματος, μπορεί να μην έχει τη φωνή του Vasco Rossi, αλλά οι στίχοι είναι τόσο όμορφοι, που ζωντανεύουν στα χείλη του πλήθους.

Παραμένω στη μικρή συναυλία για λίγα ακόμα λεπτά και μετά, διασχίζοντας την τεράστια πλατεία, τρυπώνω στην Santa Maria del Popolo, απέναντι από τις «δίδυμες» εκκλησίες.

Εκεί μέσα υπάρχει ένας μικρός θησαυρός και δε χορταίνω να τον βλέπω. Πλησιάζω  στο παρεκκλήσι Cerasi και τους βρίσκω εκεί και τους δύο, στη θέση τους. Τους κοιτάζω και έχω την αίσθηση ή την ψευδαίσθηση πως κάθε φορά υπάρχουν κι άλλες πινελιές.

Ίσως τα βράδια, ο δημιουργός τους, ο Caravaggio, να αιωρείται πάνω από τους πίνακές του και να κάνει διορθώσεις...

Η Σταύρωση του Αγίου Πέτρου - Caravaggio

Μεταστροφή του Αγίου Παύλου
στο δρόμο για τη Δαμασκό - Caravaggio

Βγαίνω από την εκκλησία και ανεβαίνω τα σκαλάκια προς το μεγάλο μπαλκόνι του Pincio, με τα λευκά κάγκελα.

Κάθομαι στα μεγάλα πεζούλια και αγναντεύω την όμορφη πόλη. Λίγο πριν τη δύση του ήλιου, ο τρούλος του Αγίου Πέτρου στραφταλίζει και σκορπίζει ολόγυρα το φως του.

Οι άνθρωποι από ψηλά μοιάζουν με μαριονέτες, ανυποψίαστοι για το χέρι που θα κατευθύνει τις κινήσεις τους κι ο ήχος της μπάντας κάνει αντίλαλο, που νομίζεις πως έρχεται από την Villa Borghese.

Βγάζω φωτογραφίες και μου έρχονται ξαφνικά στο μυαλό οι ήρωες ενός αγαπημένου μου συγγραφέα, του Alberto Moravia. Εδώ, σε αυτό το όμορφο μπαλκόνι, τους έβαζε να  περιφέρονται. Ο "Dino" από την "Πλήξη" και ένα σωρό άλλοι.

Καθώς καθάριζα τον φακό της μηχανής, με πλησίασε ένα ζευγάρι τουριστών, με έναν χάρτη στο χέρι.

«Με συγχωρείτε», με ρώτησε ο άντρας, «μήπως γνωρίζετε μια οδό Margutta; Δεν τη βρίσκω στον χάρτη».

(Τι μου θύμιζε, να δεις, αυτό το όνομα...)

«Όχι, λυπάμαι, δεν τη γνωρίζω», τους είπα.

«Δεν πειράζει», μου είπε η γυναίκα. «Έλα, Άλμπερτ, πάμε!», είπε στο σύζυγό της...

Via Margutta, Via Margutta... μα ναι, είπα από μέσα μου. Ήταν ο δρόμος στον οποίο έμενε ο «Dino», ο ήρωας της «Πλήξης», του Alberto Moravia ή μήπως του Albert, που μόλις έφυγε;

Αφέθηκα στη μαγεία αυτής της στιγμής και συνέχισα να φωτογραφίζω.

Ο ήλιος έδυσε...

Τα ματωμένα χέρια της Tosca

Το παρεκκλήσι του Αγίου Αντρέα σείστηκε από μια εκκωφαντική κανονιά, που ακούστηκε από το φρούριο. Ο Μάριος, αφού σκέπασε προσεκτικά το πορτραίτο της άγνωστης γυναίκας, τοποθέτησε τα νωπά πινέλα σε μια ξύλινη θήκη και ανέβηκε στη σκαλωσιά για να αποτελειώσει μια αγιογραφία.

Το τρίξιμο της πόρτας καλύφθηκε από μια δεύτερη κανονιά και μια αποστεωμένη ανθρώπινη φιγούρα εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά στα μάτια του ζωγράφου.

«Μα δε με γνωρίζεις; Είδες πώς με κατήντησε η φυλακή;», του είπε λαχανιασμένος ο άνθρωπος.

«Αντζελότι! Τι σου συνέβη; Το έσκασες από τη φυλακή;», τον ρώτησε αναστατωμένος ο Μάριος.

«Ναι! Απέδρασα από το φρούριο. Για εμένα βαράνε οι κανονιές. Πρέπει να βρω γρήγορα τα γυναικεία ρούχα που μου άφησε κάπου εδώ, εχθές, η αδερφή μου και να κρυφτώ!»

«...ώστε η αδερφή σου ήταν αυτή η γυναίκα που τάχα μου προσευχόταν εχθές με τις ώρες; Η μαρκησία Αταβάντι; Ω! Μα τη ζωγράφισα δίχως να το γνωρίζει. Να και το πορτραίτο της!»

Με μια σχεδόν χορευτική κίνηση, ο Μάριος ξεσκέπασε τον πίνακα και έδειξε στον Αντζελότι την αδερφή του.

Τη συζήτησή τους, διέκοψε ξαφνικά μια γυναικεία φωνή έξω από το παρεκκλήσι. Η φωνή της Τόσκα, της αγαπημένης του Μάριου.

«Κρύψου, Αντζελότι! Ας μη μάθει κανείς ότι είσαι εδώ! Πήγαινε γρήγορα στο σπίτι μου και κρύψου στον κήπο μου! Να μη σε δει κανείς, πρόσεχε!», του είπε βιαστικά.

Ο Αντζελότι βρήκε τα γυναικεία ρούχα, τα πήρε μαζί του κι έφυγε.

Η Τόσκα μπήκε στο παρεκκλήσι κι αγκάλιασε τον αγαπημένο της. Τα μαύρα της μάτια έλαμπαν από αγάπη.

«Με ποιον μιλούσες φως μου; Μου φάνηκε ότι άκουσα ομιλίες πριν μπω μέσα...ήταν κάποια γυναίκα εδώ;», τον ρώτησε, με έκδηλη την αθεράπευτη ζήλεια της.

Ο Μάριος, είχε σχεδόν καταφέρει να την καθησυχάσει, μέχρι που το βλέμμα της έπεσε στο πορτραίτο της μαρκησίας.

«Ποια είναι αυτή; Η μαρκησία Αταβάντι; Τι δουλειά είχε εδώ; Ώστε αυτή ήταν μαζί σου, πριν λίγο, ε; Ομολόγησε!», φώναξε έξαλλη η Τόσκα.

«Μα είναι η Μαγδαληνή, θησαυρέ μου! Τι λόγια είναι αυτά; Πώς να συλλογιστώ εγώ άλλη γυναίκα εκτός από εσένα;», προσπάθησε ξανά να την ηρεμήσει.

«Έχει η Μαγδαληνή γαλάζια μάτια; Να της τα κάνεις μαύρα, σαν τα δικά μου!»

Ο Μάριος χαμογέλασε και αφού την ηρέμησε ξανά, της υποσχέθηκε πως θα ερχόταν να την πάρει από το θέατρο, όπου τραγουδούσε και να πήγαιναν σπίτι του.

«Και να της κάνεις μαύρα τα μάτια!», ξαναφώναξε φεύγοντας. «Μαύρα!»

Ο Μάριος έκανε κάποιες τελευταίες διορθώσεις στο έργο του και ξεκίνησε για το σπίτι του.

Στο παρεκκλήσι εισέβαλε λίγο αργότερα ο αρχηγός της αστυνομίας, ο Σκάρπια, με τους φρουρούς του. Είχε υποψιαστεί ότι ο Αντζελότι θα έβρισκε καταφύγιο κοντά στον Μάριο, ως οπαδός του Βοναπάρτη κι αυτός.

Άρχισαν να ερευνούν τον χώρο και το μάτι του έπεσε σε μια βεντάλια, πεταμένη στο πάτωμα. Πάνω της, είχε το οικόσημο των Αταβάντι.

Την είχε αφήσει η μαρκησία στον αδερφό της, ανάμεσα στα γυναικεία ρούχα, αλλά φαίνεται ότι πάνω στη βιασύνη του να φύγει, του έπεσε κάτω.

Η Τόσκα, ξαναγύριζε εκείνη τη στιγμή στο παρεκκλήσι για να ενημερώσει τον Μάριο ότι τα σχέδιά τους θα αναβάλλονταν εκείνο το βράδυ, διότι την είχαν καλέσει εκτάκτως να τραγουδήσει μέχρι αργά στο Παλάτι Φαρνέζε.

Το ξάφνιασμά της μεγάλο, όταν αντικρίζει μέσα στο παρεκκλήσι τον Σκάρπια, με μια βεντάλια στο χέρι.

Ο αρχηγός της αστυνομίας, γοητευμένος από την παρουσία της Τόσκα, έχει ένα σχέδιο για να απολαύσει έστω μια νύχτα μαζί της.

Αφήνει υπονοούμενα ότι ο Μάριος την πρόδωσε με τη μαρκησία Αταβάντι και της παρουσιάζει ως αποδεικτικό στοιχείο τη βεντάλια με το οικόσημό της, καθώς και το πορτραίτο της. Την πείθει ότι έτσι ακριβώς έχουν τα πράγματα και καθώς εκείνη φεύγει έξαλλη με τα δάκρυα να καίνε τα μάγουλά της, ο Σκάρπια, δίνει εντολές στους φρουρούς να την ακολουθήσουν.

Ο Μάριος συλλαμβάνεται και ανακρίνεται για την απόδραση του Αντζελότι, αλλά δεν προδίδει τον φίλο του.

Ο Σκάρπια αναγκάζεται να πιέσει κι άλλο την κατάσταση και μετά το τέλος της παράστασης στο παλάτι Φαρνέζε, διατάζει να του φέρουν την Τόσκα, ενώ στο διπλανό δωμάτιο ακούγονται τα ουρλιαχτά του Μάριου από τα βασανιστήρια που του κάνουν για να ομολογήσει.

Η Τόσκα, μην αντέχοντας να ακούει τις φωνές του αγαπημένου της, αποκαλύπτει την κρυψώνα του Αντζελότι, στο πηγάδι του κήπου του Μάριου. Σπεύδουν εκεί φρουροί για να τον συλλάβουν, αλλά ο Αντζελότι αυτοκτονεί ώστε να μην πέσει στα χέρια τους.

Καθώς οδηγούν τον Μάριο μέσα σε μια λίμνη αίματος μπροστά στην Τόσκα, ύστερα από δική της παράκληση, ένας φρουρός ανακοινώνει στον Σκάρπια τη νίκη του Βοναπάρτη. Ο Μάριος δεν μπορεί να κρύψει τη χαρά του και αρχίζει να ζητωκραυγάζει μπροστά στον αρχηγό της αστυνομίας.

Η οργή του Σκάρπια ξεχειλίζει και διατάζει να τον φυλακίσουν και να τον θανατώσουν το επόμενο πρωί, ώστε να τιμωρηθεί για την αλαζονεία που επέδειξε ενώπιόν του.

Η Τόσκα, συντετριμμένη, τον ικετεύει να τον αφήσουν ελεύθερο.

«Ώστε, έτσι με ανταμείβεις, Θεέ μου; Εμένα, που έζησα για την Τέχνη και την Αγάπη, έτσι με ανταμείβεις;», μονολογεί αποκαρδιωμένη η όμορφη γυναίκα.

Αναγκάζεται να υποκύψει στην ανήθικη συμφωνία του Σκάρπια. Να γίνει δική του για ένα βράδυ και εκείνος θα φροντίσει να πυροβολήσουν τον αγαπημένο της με άσφαιρα τουφέκια. Δε θα πρέπει όμως κανένας να μάθει για αυτήν την εικονική δολοφονία και γι’αυτόν το λόγο θα πρέπει να φύγουν κρυφά από τον τόπο τους, για πάντα. Να εξοριστούν. Εκείνη ζητάει και μια έγγραφη άδεια για να μπορέσουν να περάσουν τα σύνορα. Όση ώρα εκείνος γράφει την άδεια, το βλέμμα της Τόσκα πέφτει πάνω σε ένα στιλέτο, στο γραφείο του...

Ο Μάριος, που δε γνωρίζει τίποτα για τη συμφωνία της Τόσκα, ζητάει από τον φρουρό άδεια για να γράψει ένα αποχαιρετιστήριο γράμμα στην αγαπημένη του, πριν χαράξει. Πριν θανατωθεί. Δεν τα καταφέρνει, όμως. Αναπολεί τον καιρό που έλαμπαν τα αστέρια και μοσχοβολούσε η γη από τα γλυκά της φιλιά... Η πένα γέρνει στα δάχτυλά του.

Ακούγονται τα βήματα του φρουρού. Συνοδεύει την Τόσκα στο κελί του Μάριου, για να αποχαιρετίσει τον μελλοθάνατο.

Η Τόσκα του ψιθυρίζει χαμηλόφωνα το σχέδιο και του δείχνει την άδεια εξόδου από τα σύνορα.

«Θα πέσεις κάτω με την πρώτη τουφεκιά, έτσι; Όπως είπαμε! Θέλω να το κάνεις πολύ θεατρικά! Και δε θα σηκωθείς, παρά μόνο όταν έρθω κοντά σου. Μόνο ο έμπιστος του Σκάρπια γνωρίζει για τα άσφαιρα τουφέκια!», του είπε ενθουσιασμένη.

Έπειτα, τον κοίταξε στα μάτια, του έπιασε τα χέρια και του είπε: «Μου ζητούσε το αίμα σου ή τον έρωτά μου, αυτός ο σάτυρος...», κόμπιασε η Τόσκα. «Εγώ, όμως, είδα να λαμποκοπάει ένα στιλέτο πάνω στο γραφείο...και του το έμπηξα στην καρδιά...», συνέχισε με φωνή τρεμάμενη.

«Πώς;; Αυτά τα ευλαβικά κι αγνά χεράκια, σπιλώθηκαν με αίμα; Αυτά τα χέρια που χαϊδεύουν παιδιά και μαζεύουν ρόδα, έδωσαν το θάνατο;», αναφώνησε τρομαγμένος ο Μάριος.

Ο φρουρός ειδοποίησε να συντομεύουν κι η Τόσκα του ξαναθύμισε. «Κι όπως είπαμε! Θα πέσεις κάτω με την πρώτη τουφεκιά!»

Χάραξε. Ο δεσμοφύλακας οδηγεί τον Μάριο κοντά στον τοίχο. Η Τόσκα, χαμογελάει, κρυφοκοιτάζει και ανυπομονεί για το ταξίδι τους. Για την ελευθερία τους. Ακούγονται πυροβολισμοί. Ο Μάριος πέφτει κάτω και οι φρουροί φεύγουν. Η Τόσκα περιμένει λίγο, κοιτάζει δεξιά κι αριστερά και μετά τρέχει κοντά του.

«Σήκω, αγάπη μου, μας περιμένει η άμαξα! Σήκω να φύγουμε!», τον σκουντάει πεσμένη από πάνω του. Τον σκουντάει ξανά. Ξανά. Ο Μάριος δεν κινείται. Τα τουφέκια δεν ήταν άσφαιρα. Ο Μάριος είναι νεκρός και το ουρλιαχτό της Τόσκα σχίζει τους ουρανούς.

Μαθεύεται και η δολοφονία του Σκάρπια και οι φρουροί ορμάνε πάνω στη γυναίκα. Δεν καταφέρνουν να τη συλλάβουν. Ανεβαίνει στις πολεμίστρες και αφήνει το σώμα της να αιωρηθεί στο κενό.

Η άδεια εξόδου, σαν άψυχη πεταλούδα, στροβιλίζεται στον αέρα και προσγειώνεται απαλά στο ασάλευτο πια γυναικείο σώμα.

Vissi d'arte

Έζησα για την Τέχνη, έζησα για την Αγάπη,

ζώσα ψυχή, ποτέ μου δεν έβλαψα!

Σε όσες δυστυχίες συνάντησα,

κρυφά άπλωσα το χέρι μου.

Με ατόφια, πάντα, πίστη

στις άγιες εικόνες,

η προσευχή μου αναδύθηκε.

Με ατόφια, πάντα, πίστη

στην Αγία Τράπεζα,

έφερνα λουλούδια.

Την ώρα του πόνου,

γιατί, γιατί, Κύριε,

γιατί με ανταμείβεις μ’αυτόν τον τρόπο;

Κοσμήματα έφερα

για τον χιτώνα της Παναγίας

και το τραγούδι μου προσέφερα

στ’αστέρια και στον ουρανό,

που πιο όμορφα γελούσαν.

Την ώρα του πόνου,

γιατί, γιατί Κύριε,

αχ, γιατί με ανταμείβεις μ’αυτόν τον τρόπο;

E lucevan le stelle

Και έλαμπαν τ’αστέρια

και μοσχοβολούσε η γη.

Η πόρτα του κήπου έτριξε

κι ένα ανάλαφρο βήμα

σύρθηκε στην άμμο.

Ήταν εκείνη, που έμπαινε

μέσα, όλο φρεσκάδα

κι έπεφτε στην αγκαλιά μου.

Τα γλυκά της φιλιά,

τα ερωτικά χάδια

κι εγώ, τρέμοντας,

έλυνα το πέπλο της,

αποκαλύπτοντας την ομορφιά της!

Χάθηκε για πάντα το όνειρο της αγάπης μου.

Ξεγλίστρησε η ώρα

κι εγώ πεθαίνω απεγνωσμένος.

Ποτέ, μέχρι τώρα, δεν αγάπησα τόσο πολύ τη ζωή...